La gorra y'l preźébe

A tiu Ribeiru, que Dius tenga, merquei'l trés gorras mas perdi dues. Ya solu me quéda la purmeira que'l merquei. Ye grande de mas pa'la mie cabéça y nun me fica mui biên mas recordu-me que la querie de to'las maneiras, pus él ya nun tenie d'outras naquél die y assi fiquei-me cu'eilla. 

Pongu-la quandu chuôve y anque ten chuvidu abondu naquesses ultimus diês you tengu la reźervada para d'outras modas; al preźébe de Natal.

Aton, mirai-lu, ya ende sta, cu'l ninicu n'ũa concha d'ostra de la Illa Formoźa. Nun puôde ser mas simples.

Que tengades un Bun Natal... Asparai, ye bun ou buôn ?

Cume çcubri al Padre Galo

Oubi falar nu Padre Galo pu'la purmeira véç quandu'l moçu scritor Nicolas Bardio Vaquero, sturianu, me viênu a veźitar an Cicuiru, an 2008, achu que fui. Dou-me un llibru, ũa maraviêlla de llibru "Poésia Asturiana y Traducciones" dal Padre Galo.

Gustei muitu purque él screbie cume you. Screbie ũa fala dal Sturianu que se chama la faliétsa cun aquessa famoźa "ts" solu cuinecida n'ũa zona de las Sturias. Ye l'eiquivaliênte dal nuôssu "ll" ou cume se scribe an Miranda "lh" : llobu ye tsobu, llume ye tsume,...

Al Padre Galo y you teniêmus un puntu an quemun, al cuinecimiêntu de varias llenguas. Y d'ende'l cuinecimiêntu de muita maneira de screbir; lu que da ũa miênte abiêrta y no ançarrada n'un mudélu de lliêngua tétu, cume ye'l purtués para nos, lus de Miranda.

Açpuis d'haber lidu lus versus dal Padre Galo, tamiên fiquei mui anspiradu pu'la sue scrita, tan gramatica cume artistica que you acunchégu muitu a la dal nuôssu Padre Priêtu de Samartinu. Outru splorador de la nuôssa lliêngua. D'ambus a dous, outores que you gustu muitu y que cunsidru cume sendu lus "classicus" de l'astur-llionés.

Al Padre Galo tamiên uźou'l "lh" no para screbir "ll" mas si "ts" dezindu que cunforme d'onde ye la gente tantu se pudie ler "ll" cume "ts"... biên pudiêmus haber feitu assi pa'l sandinés. Aquessa viźon allargada, global cume se dirie hoije, yê'l que caratelizaba'l Padre Galo.

Siêmpre achei que la sue maneira de screbir fusse la mas natural, quaisque la de siêmpre. Si, la de siêmpre, purque anfin, lus nuôssus antes passadus nun seriên assi tan burrus cume nos lus fazémus para pensarmus que nun screbiên ! Se nun mus achegou nadica ou quaisque nada yê purque todu se perdiu. Nun dubideis que siêmpre houbu sploradores de la lliêngua !

Que Dius vus lu pague Padre Galo... si pus él tamiên lu dezie : Muitas gracias ya Dieus vus lu pague !

Atupei hai uns diês atras ũa buôna pallestra que fala de la maneira de screbir dal Padre : 

https://www.youtube.com/watch?v=kCxtWlphz0g

 

Lus quarenta palradores

 AL MIRANDES Y ALS 40 PALRADORES

A vos als quarenta palradores

Que pu'l purtués nun vus deixestes ampreitar

Que la lliberdade fustes catar

Que vus preste aqueste modu de nun stardes arrepainades !

Que séya vuôssa la fala dals Reis de Llion, de Don Alfonso Melendeç de Bornes, dals abugades de Çamora, dals frades de Mureiruôla; la lliêngua dals vuôsses abos !

Mañana la lliêngua dals vuôsses filles !

Panadeires, agricultores, carteires ya doutores. Pursores ou angeñeires, cultivadores de tiêrras y llétras. 

Ya passadu mañana la lliêngua dals vuôsses niêtes !

 

Tiégui, 23 de Setembre dal 2022 

PAXAROS-PAIXARUS

Standu fuôra la cidade, n'un llugaricu cume Cicuiru ou ya outrus pur'ende, quandu querémus médi l tiêmpu que passa, aparécen-mus deferentes maneiras : las campanas dandu las horas, la poźiçon dal sol nu ciêlu, mas tamiên la lluna. Ou anté las streillas, cume sta'l carru (Ursa mayor) ? Ampinadu ou no ? Y las cabricas (Pléiades) van altas ?

 

Lus abellarucus que muitu se sinten agora a la tardica

Mas inda hai mas maneiras, ua d'eillas son lus paixarus. Dalguns van anunciandu la primavéra, d'outrus al fin dal branu y pur ende alantre. Aquesses paixarus ténen nomes proprius na nuôssa lliêngua : Androlina, Paçpallaç, Cruja, Abellarucu, Milpiêndenas, Palomba Truquéźa, Boubiêlla,... son dalguns nomes que sei. Mas hai muitus, muitus mas !

Nal sentidu de dar a cuinecé lus nomes dals paixarus en patsuézu, al llionés faladu pa riba dal Biérçu anté passa las Asturias y mas un cachu para alla. Aparciu un repurtaige biên purreiru que fala de lus paixarus. Anque séya un repurtaige spañolu, eilles alla falan de nos y de cume nos tamiên dezimus lus nomes de paixarus. You gustu muitu d'aquesse modu d'aperźenta las couźas. Yê biên buônu de fazer assi. 

Dalguns paixarus dizen-se quaisque de la méźmica maneira Abeyerucu (Abellarucu), Bubietsa (Boubiêlla), Paspallas (Paçpallaç). Ya d'outrus ténen nomes defrentes mas cu'l méźmu sentidu Abarcuxadore Azul (Carrapitu Azul) ou la Sidoro (Milpiêndena). Mas sera mellor que vos véyades al tal repurtaige...

 

Se quereis ver retratus de paixarus, Alcides andou muitu pur ende a retratalus. Puôden se ver n'un blog qu'eiqui vus pongu. Pudereis alla atupa lus nomes an mirandés, nomes centificus, y an purtués.