Alcañiças fala mirandés !

Que curźidade fui pra mi, quandu nu Branu passadu vimus florir pur aquesses nuôssus llugares un reclame d'un centru opticu an Alcañiças. Fui ũa suspréźa purque tenie alla scritu biên veźible an vurmeillu : CONSULTAS EM PORTUGUÊS E MIRANDÊS.

 

 

Ler issu para mi fui un spantu, Alcañiças cunseguiu fazer algu que niên an Miranda se puôde maginar ! Nu péis de la lei 7/99 onde lus servicius medicales son ancapazes de dezir ũa palabra an mirandés, yê nu péis vezinu que l'uźu de la llengua n'aquesses servicius se quiêr fazer !

Quei ? Lei, puliticas de puliticus pra quei ? Cuncencia ya fuôrça de vuntade, nemas pecizamus !

Anda... ! Que stas paradu !

Ruôdas d'un carru de buis que ya nun siêrben yê mala seiña ! Un mundu paradu, anbellecidu, yê'l que pur'qui hai ! A la maneira dal carru siên aquessas ruôdas ya la lliêngua nun ten patas para se spabilar ! Cuntinai a falar, anté palrar, qu'assi y cun todus, las ruôdas turnaran a rudar !

Un die, ũa flore (10) : lus fulares

Hoije fui die de Pascua, fui die d'anceta'l fular y de biên anchi'l bandullu d'él ! Mas se vos ides a merca-lu a'l panadeiru ou se lu fazeis vos an caźa, pus you vou a saber d'eilles pu'l campu, pur aquesses cerradus y llameirus. Pus si ! Y nun val la péna andar a amassar que'l fular que you vou a catar yê ũa flore !!!

Yê la famoźa Primula vulgaris tamiên cuinecida an Cicuiru pur Fular purque flure agora, nu tiêmpu de la Pascua, nu tiêmpu dal fular. Y hai quiên diç qu'esses fulares tamiên se comen ! Que las fuôllas son mi buônas an selada ! Si home !

Fulares

- Aton hoije qu'y que vas a almuôrçar ?

- You ? Pus home, ũa selada de fulares c'un cachu de fular y tu ?

Ala, spéru qu'habeis (ou que tengades) passadu ũa buôna Pascua !

Amadeu Ferreira n'un queloquiu an 1975

Fizu onte añus, ya son 8, de la muôrte dal nuôssu amigu Amadeu Ferreira. Pur adrégu vi un repurtaige que puju un rapaç de Llion (Dannielu) nun grupu de llenguistica de l'Anternéta para mus ansinar ũa cunversa an sandinés, al mirandés de Sandin. Y mirai quiên serie un de lus atores que falaba an sandinés ? Pus Amadeu Ferreira de moçu !

Al repurtaige ye de 1975 y feitu pu'la RTP. Ten cunversas an purtués y sandinés. Ampéça pur ansinar Sandin n'aquél tiêmpu. Açpuis aparécen moçus dal llugar a séren antervistadus, antre eilles, Amadeu, outor dal queloquiu que se vei an seguida y que se quiêr ser d'ũa moda defrente dals queloquius antigus. Fala aton de la vida la gente de las Tiêrras de Miranda hai 50 añus atras d'un modu eiducativu, mas que simplesmiênte repreźentativu de mitus mediêvales.

 

Pudeis-lu ver eiqui :

https://arquivos.rtp.pt/conteudos/miranda-do-douro-teatro-para-o-povo/

Amadeu Ferreira an 1975

La gorra y'l preźébe

A tiu Ribeiru, que Dius tenga, merquei'l trés gorras mas perdi dues. Ya solu me quéda la purmeira que'l merquei. Ye grande de mas pa'la mie cabéça y nun me fica mui biên mas recordu-me que la querie de to'las maneiras, pus él ya nun tenie d'outras naquél die y assi fiquei-me cu'eilla. 

Pongu-la quandu chuôve y anque ten chuvidu abondu naquesses ultimus diês you tengu la reźervada para d'outras modas; al preźébe de Natal.

Aton, mirai-lu, ya ende sta, cu'l ninicu n'ũa concha d'ostra de la Illa Formoźa. Nun puôde ser mas simples.

Que tengades un Bun Natal... Asparai, ye bun ou buôn ?

Cume çcubri al Padre Galo

Oubi falar nu Padre Galo pu'la purmeira véç quandu'l moçu scritor Nicolas Bardio Vaquero, sturianu, me viênu a veźitar an Cicuiru, an 2008, achu que fui. Dou-me un llibru, ũa maraviêlla de llibru "Poésia Asturiana y Traducciones" dal Padre Galo.

Gustei muitu purque él screbie cume you. Screbie ũa fala dal Sturianu que se chama la faliétsa cun aquessa famoźa "ts" solu cuinecida n'ũa zona de las Sturias. Ye l'eiquivaliênte dal nuôssu "ll" ou cume se scribe an Miranda "lh" : llobu ye tsobu, llume ye tsume,...

Al Padre Galo y you teniêmus un puntu an quemun, al cuinecimiêntu de varias llenguas. Y d'ende'l cuinecimiêntu de muita maneira de screbir; lu que da ũa miênte abiêrta y no ançarrada n'un mudélu de lliêngua tétu, cume ye'l purtués para nos, lus de Miranda.

Açpuis d'haber lidu lus versus dal Padre Galo, tamiên fiquei mui anspiradu pu'la sue scrita, tan gramatica cume artistica que you acunchégu muitu a la dal nuôssu Padre Priêtu de Samartinu. Outru splorador de la nuôssa lliêngua. D'ambus a dous, outores que you gustu muitu y que cunsidru cume sendu lus "classicus" de l'astur-llionés.

Al Padre Galo tamiên uźou'l "lh" no para screbir "ll" mas si "ts" dezindu que cunforme d'onde ye la gente tantu se pudie ler "ll" cume "ts"... biên pudiêmus haber feitu assi pa'l sandinés. Aquessa viźon allargada, global cume se dirie hoije, yê'l que caratelizaba'l Padre Galo.

Siêmpre achei que la sue maneira de screbir fusse la mas natural, quaisque la de siêmpre. Si, la de siêmpre, purque anfin, lus nuôssus antes passadus nun seriên assi tan burrus cume nos lus fazémus para pensarmus que nun screbiên ! Se nun mus achegou nadica ou quaisque nada yê purque todu se perdiu. Nun dubideis que siêmpre houbu sploradores de la lliêngua !

Que Dius vus lu pague Padre Galo... si pus él tamiên lu dezie : Muitas gracias ya Dieus vus lu pague !

Atupei hai uns diês atras ũa buôna pallestra que fala de la maneira de screbir dal Padre : 

https://www.youtube.com/watch?v=kCxtWlphz0g

 

Lus quarenta palradores

 AL MIRANDES Y ALS 40 PALRADORES

A vos als quarenta palradores

Que pu'l purtués nun vus deixestes ampreitar

Que la lliberdade fustes catar

Que vus preste aqueste modu de nun stardes arrepainades !

Que séya vuôssa la fala dals Reis de Llion, de Don Alfonso Melendeç de Bornes, dals abugades de Çamora, dals frades de Mureiruôla; la lliêngua dals vuôsses abos !

Mañana la lliêngua dals vuôsses filles !

Panadeires, agricultores, carteires ya doutores. Pursores ou angeñeires, cultivadores de tiêrras y llétras. 

Ya passadu mañana la lliêngua dals vuôsses niêtes !

 

Tiégui, 23 de Setembre dal 2022 

PAXAROS-PAIXARUS

Standu fuôra la cidade, n'un llugaricu cume Cicuiru ou ya outrus pur'ende, quandu querémus médi l tiêmpu que passa, aparécen-mus deferentes maneiras : las campanas dandu las horas, la poźiçon dal sol nu ciêlu, mas tamiên la lluna. Ou anté las streillas, cume sta'l carru (Ursa mayor) ? Ampinadu ou no ? Y las cabricas (Pléiades) van altas ?