13/03/13

HABEMUS FUMEIRU !!!


N’aquestes diês de Careźma quaisque yê pecadu falar vus de fumeiru. Y cu’l fumeiru nun vus stou a falar de la fumaça branca que mus aparciu ne la tervizon. No, stou vus a falar de las chouriças, dals chouriçus y tal.


Pus él dixu-me un peizanu de Cicuiru que fui a la feira dals sabores, alla pur Miranda, qu’inda naide pon als nomes dal fumeiru cume débe ser. Al peizanu pediu-me pra lus puner eiqui.

Chouriçu : de tripa gorda y d’uns 20 a 30 cm de grande.

Chouriça : de tripa mas pequeiña an forma de U. Lliêba chichu y muitu allu. Come-se cuzida cun batatas y berças ou assada dalgu cume la txistorra basca.

Butiêllu : stomadu dal cuchinu anchidu de la carne mas apegada a’ls uôssus. Ten muitus uôssus. Cume-se cuzidu cun batatas y berças ou freijones.

Tabaféya : nun ten pumiêntu, ya falei d’eilla eiqui.

Chubianu ou Chubiyanu : lliêba un poucu de sangre, pan, açucre, chichus y untu.

Murciêlla : nun ten pumiêntu, lliêba pan, miêl y untu. Nun ten sangre cume las murciêllas que se fazen an Spaña y an França.

Y cume yê que se fai aquissu todu ?

Pus purmeiru la matancia, llougu pu’la mañana cédu... Fai-se siêmpre an Dezembru. An Cicuiru fai-se mas tarde qu'an Custantin pur cauźa que la fiêsta d'inviêrnu yê tamiên mas tarde. Pus ya un poucu dal fumeiru ten que star curadu pr’aqueilles diês ! Hai tamiên que pensar que de certéza tamiên se mataba'l cuchinu pu'la Samartinu. Pus diç al ditadu : "Pu'la Samartinu la viêlla mata'l sou cuchinu." Buônu hai mas maneira de dezir aqueste ditadu, mas yê assi qu'agora me viênu.

Als homes a chamusca lus cuchinus


Açpuis llavan-se las tripas. Yê un traballu que custuma ser feitu pu’las mulliêres nu ribeiru. Dantes, cu’l friu y la fartura d’aqueste traballu a quiên naide agrada, las tiês gustaban açpuis de buer ũas pingas d’augardiênte ! D’algũas anté s’amburrachaban !

  Las tiês a llava las tripas nu ribeiru de Cicuiru (que tamiên chamamus ribeiru Matancia...)


Pudeis ver ende que la ruôca nun siêrve solu pra filar, se no tamiên pra revira la tripa mas fina.

La ruôca tamiên yê un revira tripas !
 
Açpuis de mas traballus al redor dal llume cu’ls potes. Als homes a curtar las fugaças pa’las tabaféyas y las tiês cu’ls anchideirus. Als ninus van purvandu als chichus biên buônus que se van assandu ne las greillas. Pur fin colga-se’l fumeiru n’aquestas varas y ala, cun mas ou ménus fumu, cunforme l’habitu las familias... y la perźencia ou no d’un chupon ne la cuzina !

Butiêllus a curar